قبیله‌های ماسای مارا – هر آن‌چه در مورد قبیله‌‌های عجیب کنیایی باید بدانید!

ماسای مارا یکی از معروف‌ترین اقوام آفریقایی است. این قوم در مرز بین دو کشور کنیا و تانزانیا زندگی می‌کنند و در حال حاضر در دشت‌های دامنه‌ کوه کلیمانجارو ساکن هستند. ماسایی‌ها شامل 5 طایفه مختلف می‌باشند و از طریق پرورش دام روزگار خود را می‌گذرانند. در این مقاله به معرفی قبیله‌های ماسای مارا پرداخته و اطلاعاتی در مورد نوع پوشش، آداب‌ورسوم و سنت‌های این قوم در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.

همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای مشاهده تورهای کنیا وارد صفحه تورهای "کنیا" شوید.

قبیله‌های ماسای مارا

ماسایی‌ها از جمله قبایل بومی آفریقایی هستند که در کشور کنیا و شمال تانزانیا سکونت دارند. این قوم در قرن 15 میلادی از سودان به این نقطه مهاجرت کرده و در مناطق ناروک و کاجی‌آدو پراکنده شده‌اند. آن‌ها در حال حاضر در مراتع پارک ملی ماسای مارا زندگی می‌کنند و به همین دلیل به این نام خوانده می‌شوند. ماسایی‌ها حدود 900 هزار نفر هستند و به 5 طایفه با نام‌های ايلمولئيان، ايلماكسن، ايلائيسر، ايلتاآروسرو و ايليكومايي تقسیم می‌شوند. هرکدام از این طوایف علامت مخصوص خود را دارند و این علامت را بر روی دام‌های خود نیز حک می‌کنند.

قبیله‌های ماسای مارا، قبایلی سنتی هستند که هم‌چنان بر فرهنگ و آداب‌ورسوم گذشتگان خود پایبند بوده و در مقابل پذیرش زندگی مدرن مقاومت می‌کنند. هرچند امروزه به دلایلی چون فشار دولت کنیا و عدم برخورداری از امکانات زندگی مجبور به کنار گذاشتن برخی از رسومات عجیب خود شده‌اند، اما هم‌چنان مانند گذشته لباس می‌پوشند و از تکنولوژی به دور هستند.

مردان ماسایی قدی بلند و پوستی تیره دارند. آن‌ها شوکا به تن می‌کنند، اُرسی می‌پوشند و از جواهرات چوبی برای زیباتر شدن استفاده می‌کنند. زنان ماسایی نیز پوششی متفاوت از دیگر زنان آفریقایی دارند و زیورآلات بسیاری به خود می‌آویزند. این تفاوت باعث جذب گردشگران به سمت این قبایل شده و ماسایی‌ها را به یکی از جاذبه‌های گردشگری کنیا تبدیل کرده است.

سبک زندگی ماسایی‌ها

هر 5 طایفه ماسای مارا دامدار هستند و از طریق پرورش گاو، گوسفند و بز روزگار خود را سپری می‌کنند. این طوایف در خانه‌هایی کلبه مانند زندگی می‌کنند. کلبه‌ها توسط زنان ماسایی و با پهن گاو و چوب‌هایی بسیار نازک ساخته می‌شوند. هر 10 کلبه در یک منطقه قرار می‎گیرند و با پرچین‌ از هم جدا می‌شوند. این مناطق کراآل نام دارند. 

کلبه‌های ساخته شده حالت دایره‌ای داشته و بسیار کوچک هستند. برای ساخت ستون‌ها از چوب‌های محکم و برای پر کردن فاصله بین‌ آن‌ها نیز از شاخه‌های کوچک‌تر و ملات استفاده می‌شود. ماسایی‌ها معتقدند پنجره‌ی بزرگ باعث ورود پشه‌ها به داخل کلبه می‌شود. از این‌رو اندازه پنجره‌ها را کوچک‌تر می‌گیرند و در نتیجه کلبه‌ها تاریک هستند. استفاده از پهن گاو نیز باعث ضدآب شدن سقف و دیواره‌های کلبه می‌شود. به این کلبه‌ها در زبان محلی اینکاجیجیک (Inkajijik) می‌گویند.هر خانه دارای 3 بخش می‌باشد. بخشی از خانه به نگهداری دام اختصاص دارد، بخش دوم متعلق به زن و شوهر است و بخش دیگر برای فرزندان ساخته می‌شود. مردان ماسایی نیز به دور کلبه‌ها حصار می‌کشند تا از ورود شیر و دیگر حیوانات وحشی به قلمرو خود جلوگیری کنند.

قوت غالب مردمان این قبیله گوشت، لوبیا و ذرت است. قبیله‌های ماسای مارا تنها دو وعده غذایی دارند. آن‌ها در وعده صبحانه نان و شیر و برای شام گوشت می‌خورند. با توجه به این‌که گاو برای مردمان این قبیله بسیار باارزش است، آن‌ها اغلب از گوشت بز یا گوسفند در غذاهایشان استفاده می‌کنند و خون گاوها را تنها در مراسم‌های خاص و جشن‌ها می‌ریزند.

ماسایی‌ها، به شدت مردسالار هستند و  زنان را هم‌سطح خود نمی‌دانند. آن‌ها بانوان را پائین‌تر از خود می‌دانند و به آنان اجازه تصمیم‌گیری نمی‌دهند. این در حالی است که اغلب کارهای خانه از ساخت کلبه گرفته تا درست کردن غذا، آوردن آب، دوشیدن شیر گاوها، جمع‌آوری هیزم و ... بر عهده بانوان ماسایی می‌باشد. البته همه مردها نیز اجازه تصمیم‏گیری ندارند و کارهای مهم بر اساس نظر مسن‌ترین افراد هر قبیله انجام می‌شود.

اعتقادات مذهبی قوم ماسای مارا

ماسایی‎ها یکتاپرست هستند و الهه‌ای با نام اِنگای را می‌پرستند.  علاوه‌ بر این، افراد این قوم جزو آنیمیست‌ها نیز محسوب می‌شوند. آنیمیست‌ها تمامی عناصر طبیعت را جان‌دار می‌دانند و برای آن‌ها ارزش و احترام خاصی قائلند. این عناصر شامل گیاهان و حیوانات می‌باشند. به همین دلیل، دام‌های ماسایی‌ها، خصوصا گاو‌ها، برایشان اهمیت بسیاری داشته و علاوه بر ارزش مادی، دارای ارزش معنوی نیز هستند. در واقع، این قوم گاوها را هدیه‌ای از جانب خدا می‌دانند که باعث سلامتی و طول عمرشان می‎گردد. از این رو، میزان سلامتی و برکت خود را با تعداد گاوهایشان می‌سنجند!

از جمله سنت‌های مذهبی این قوم می‌توان به نوشیدن خون گاو اشاره کرد. آن‌ها عقیده دارند خون گاو بدن را گرم و قوی نگه می‌دارد و آن را در مراسم‌ها و مناسب‌های خود مورد استفاده قرار می‌دهند. در این مراسم‌ها، خون گاو یا گوساله را با شیر مخلوط کرده و می‌نوشند. برای این کار نیز خونی که از شاهرگ اصلی گاو خارج می‌شود را جمع‌آوری می‌کنند و معتقدند این خون باارزش‌تر از خون دیگر بخش‌های بدن گاو می‌باشد.

از دیگر رسومات مردم این قبیله، نوشیدن خون تازه از گردن گوساله وحشی است. جوانان قبیله دوره‌های آموزشی چون سوار شدن بر پشت گاو وحشی، شکار شیر با نیزه و ... را طی کرده و در پایان دوره خون  گوساله را از محل ذبح آن می‌نوشند. البته این رسوم در گذشته بیشتر رایج بوده و امروزه به دلیل غیرقانونی بودن شکار در منطقه کمتر انجام می‌شود. اصول و اعتقادات مذهبی در بین ماسایی‌ها اهمیت بسیاری دارد و از همان دوران کودکی به فرزندان آموزش داده می‌شود.

پوشش متفاوت قبیله‌های ماسای مارا

یکی از بارزترین تفاوت‌های این قوم با دیگر قبایل آفریقایی، ظاهر و نوع پوشش آن‌هاست. زنان ماسایی موهای خود را از ته می‌تراشند و مردان آن‌ها  معمولا موهای بلندی دارند. لباس سنتی مردان ماسایی شوکا نام دارد. یک پارچه‌ی بلند به رنگ‌های قرمز، سبز، آبی یا مشکی که به دور بدن پیچیده می‌شود. در گذشته همه لباس‌ها به رنگ قرمز بود و از پشم حیوانات یا از پوست آن‌ها تهیه میشد، اما امروزه پارچه‌ها از الیاف مصنوعی و به رنگ‌های مختلف تهیه می‌شود و گاها چهارخانه یا راه‌راه نیز می‎باشد.

زنان ماسایی نیز لباس‌هایی رنگی به تن می‌کنند و زیورآلات فراوان به دست و گردن خود می‌آویزند. استفاده از گوشواره‌های بزرگ در این قبیله رواج بسیار دارد. آن‌ها علاوه بر گوش، لب و بینی خود را نیز سوراخ می‌کنند تا بتوانند از زیورآلات استفاده کنند.  زیورآلات مورداستفاده در گذشته از عاج، استخوان، مس، برنج و فلزات تهیه می‌شد، اما امروزه اغلب از منجوق و مهره‌های پلاستیکی  برای درست کردن آن‌ها استفاده می‌شود.

سنت‌های عجیب قبیله‌های ماسای ماراها

• همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، ماسایی‌ها آنیمیست هستند و برای طبیعت ارزش و احترام خاصی قائلند. از این رو، با حیوانات وحشی کاری ندارند و آن‌ها را نمی‌کشند. هر خاندان از این قبیله، گونه‌ای خاص از این حیوانات را به کنار خانواده خود آورده و به خوبی از آن نگهداری می‌کند.
• بر اساس عقیده ماسایی‌ها، خداوند تمام گاوهای روی زمین را برای این قوم آفریده است و هر گاوی در هر نقطه‌ای از دنیا که باشد، متعلق به ماسایی‌هاست. به همین دلیل آن‌ها دزدیدن گاوها را حق خود می‌دانند و اگر گاوی ببینند آن را برای خود برمی‌دارند.
• مردان قبیله‌های ماسای مارا جنگجویانی برجسته هستند و همیشه با خود سلاح حمل می‌کنند. شمشیر و نیزه از جمله رایج‌ترین سلاح‌های این قوم است. علاوه بر این، چما‌ق‌هایی با طول نیم متر نیز دارند که از یک چوب محکم ساخته شده و بر روی سر آن یک برجستگی دیده می‌شود.
• یکی از عجیب‌ترین سنت‌های مردم این قوم، تف کردن آن‌ها بر روی بدن نوزاد است. ماسایی‌ها این کار را به معنای دعای خیر دانسته و با این روش برای نوزاد آرزوی خوشبختی می‌کنند. آن‎ها معتقدند در صورتی که پس از تولد بچه به او تف نکنند، نوزاد نفرین خواهد شد.
• تف کردن ماسایی‌ها در موارد دیگر نیز بکار می‌رود. جنگجویان قبیله‌های ماسای ماراها قبل از دست‌ دادن به بزرگان طایفه بر روی کف دست خود تف می‌کنند.
• ختنه پسران قبیله‌های ماسای مارا در سن ۱۲ تا ۱۶ سالگی انجام می‌شود. پسران ماسایی نباید در حین عمل گریه کنند یا حتی درد خود را نشان دهند. در صورتی که علائمی از بروز درد در آنان مشخص شود، آن را نشانه ضعیف بودن دانسته و حتی ممکن است فرصت ازدواج خود را نیز از دست می‌دهند. زیرا دختران ماسایی دوست ندارند با پسران ضعیف ازدواج کنند. پسران تا چند ماه پس از انجام این عمل لباس سیاه به تن می‌کنند.
• یکی از سنت‌های ماسایی‌ها، مراسم انوتو است که برای پسران جوان برگزار می‌گردد. در این مراسم پسران بیست‌ساله ورود به مردانگی را جشن گرفته و در کنار هم به اجرای موسیقی و رقص می‌پردازند.
• ماسایی‌ها از سن پانزده سالگی پسران خود را به شکار شیر می‌برند. در صورتی که پسر بتواند یک شیر را شکار کرده و دندان آن را درآورد، نیرومند شناخته شده و آماده ازدواج می‎باشد. از دیگر شروط ازدواج برای پسران داشتن گاو است.
• از دیگر سنت‌های این قوم، سوراخ کردن گوش است. آن‌ها وزنه‌هایی بسیار سنگین را برای مدت طولانی به گوش آویزان می‌کنند تا سوراخ آن بزرگ‌تر شود و این را نشانه زیبایی می‌دانند. از دیگر کارهای عجیبی که این قوم برای زیبایی انجام می‌دهند، کشیدن یکی از دندان‌های پیشین فک پایین است.
• موسیقی سنتی ماسایی‌ها، یک موسیقی بسیار ساده است که با شاخ کودو آغاز می‌شود. این موسیقی با آوازخوانی همراه است. در این آوازخوانی گروهی از خوانندگان به همراه یک خواننده تک برنامه خود را اجرا می‌کنند. تک‌خوان گروه، اولارانیانی نامیده می‌شود.
• ماسایی‌ها رقص مخصوص به خود را نیز دارند. در این نوع رقص زنان ماسایی در کنار هم قرار می‌گیرند و مردان نیز در نقطه مقابل آن‌ها می‌ایستند و به آوازخوانی می‌پردازند. آن‌ها در حین آوازخوانی، سر، گردن و سینه خود را حرکت می‌دهند و سپس یک به یک به هوا می‌پرند و ریتم خاصی را دنبال می‌کنند.
• ماسایی‌ها مراسم خاصی برای مردگان خود ندارند. آن‌ها اجساد را در مکانی بیرون از دهکده رها می‌کنند و حتی خاکسپاری نیز انجام نمی‌دهند.

بسیاری از رسومات عنوان شده در بالا، از جمله دزدیدن گاوها، شکار شیر، گشاد کردن سوراخ گوش یا کشیدن دندان امروزه انجام نمی‌شود. این مسئله به دلیل فشار دولت کنیا بر قبیله‌های ماسای مارا و عدم انجام سنت‎‏های بیهوده است. کودکان ماسایی امروزه به مدرسه می‌روند و جوانان آن‌ها نیز در شهرها مشغول به کار هستند، هرچند هم‌چنان برخی از آداب و رسوم خود را حفظ کرده و به آن پایبند می‌باشند.

در این مقاله به معرفی قبیله‌های ماسای مارا پرداختیم و اطلاعاتی در مورد نوع پوشش، آداب‌ورسوم و سنت‌های این قوم در اختیارتان قرار دادیم. این قبیله از جمله معروف‌ترین قبایل آفریقایی هستند که امروزه بیشتر در کنیا زندگی می‌کنند و در دشت‌های دامنه کلیمانجارو سکونت دارند. این مردم از تکنولوژی  به دور هستند و تمایلی به زندگی مدرن ندارد. آن‌ها سبک زندگی و نوع پوشش خاص خود را دارند که برای گردشگران بسیار جذاب است. این جذابیت باعث شده تا سازمان گردشگری کنیا اجازه بازدید از قبیله‌های ماسای مارا را برای گردشگران صادر کرده و از این طریق منبع درآمدی را نیز برای مردمان این قبیله فراهم کند. گردشگران محصولات مردم خریداری می‌کنند و از این طریق باعث درآمدزایی می‌گردند. آن‌ها با افراد قبیله عکس یادگاری می‌گیرند و از هم‌نشینی با ماسایی‌ها لذت می‌برند.