آرامگاه شاعران ایرانی | 10 مقبره‌ی شاعران بزرگ ایرانی در سرتاسر کشور

ایران کشوری با قدمت زیاد، گذشته‌ی پرافتخار و فرهنگی غنی است که مهد تمدن، ادب و هنر به شمار می‌رود، کشور ما عارفان و شاعران فراوانی داشته و دارد، بسیاری از شعرایی که در گذشته در ایران می‌زیسته‌اند، امروزه گمنامند و کسی جز بومیان منطقه‌ی محل دفنشان از وجود آن‌ها خبر ندارد. اما ایران شاعران به نام و مشهوری دارد که آوازه‌ی آن‌ها نه تنها در داخل ایران بلکه در تمام دنیا پیچیده و آثارشان به چندین زبان دنیا ترجمه شده است. آرامگاه این شاعران در شهرهای مختلف ایران قرار گرفته و محل بازدید گردشگرانی شده که به فرهنگ و ادب این سرزمین علاقه دارند. در این مقاله قصد داریم به معرفی آرامگاه 10 شاعر بزرگ ایران پرداخته و نکاتی را در مورد آن‌ها بیان کنیم، اگر طرفدار شعر و شاعری هستید یا تصمیم دارید به بازدید از آرامگاه شاعران بزرگ ایرانی بروید، تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

آرامگاه حافظ در شیراز (حافظیه)

خواجه شمس الدین محمد ابن بهاء الدین محمد حافظ شیرازی معروف به لسان الغیب، یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین شاعران ایرانی است که آرامگاه او در شهر شیراز قرار دارد، این آرامگاه در شمال شیراز و در جنوب دروازه قرآن واقع شده و مکانی مقدس برای اهالیِ شهر و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخیِ ایران زمین محسوب می‌شود. حافظ در سال 727 هجری قمری در شیراز به دنیا آمد، او انسانی وارسته بود و از اساتید اخلاق زمانه‌ی خود به شمار می‌رفت. حافظ در سال 792 هجری قمری درگذشت و او را در منطقه‌ای که برای مردم شهر بسیار مقدس بوده و کت شیراز یا مصلا نام داشت به خاک سپردند، محل دفن او در ابتدا قبری ساده و بدون هیچگونه بنایی بود. اولین بار ابوالقاسم بابر تیموری حاکم فارس دستور ساخت بنایی به عنوان مقبره‌ی حافظ را داد، این بنا بسیار ساده بود و در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی شد، بنای اولیه‌ی مجموعه‌ای که امروز می‌بینیم در دوره‌ی زندیه ساخته شد، حتی سنگ قبری که در آن زمان ساخته و بر روی قبر قرار گرفته هنوز هم موجود است. بنای امروزی در زمان رضا شاه، به دستور او، با طراحیِ آندره گُدار و به همت علی اصغر حکمت وزیر آموزش و پرورش وقت بنا شد و تا امروز نیز بر جا مانده است، این بنا از دو قسمت شمالی و جنوبی تشکیل شده، قسمت شمالی که آرامگاه حافظ در آن قرار دارد گورستانی بوده که افراد بزرگی در آن مدفون هستند، بخش جنوبی نیز باغی است که قسمت ورودیِ مجموعه به شمار می‌رود و از نارنجستان، یک جوی بزرگ، پیاده رو، 2 باغ گل، یک حوض مستطیلی بزرگ در وسط هر باغ و قسمت‌های مختلف دیگر تشکیل شده است. بخش‌های شمالی و جنوبی از طریق یک ایوان به طول 56 و عرض 7 متر از هم جدا شده‌اند، این ایوان دارای 20 ستون سنگیِ 5 متری است و به اندازه‌ی چند پله بالاتر از قسمت جنوبی قرار دارد. جایگاه قبر حافظ از یک گنبد به شکل کلاه درویشان و 8 ستون که آن را نگه داشته‌اند، تشکیل شده، داخل گنبد کاشی کاری‌های بسیار زیبایی به چشم می‌خورد، سنگ قبر نیز همانطور که گفته شد متعلق به دوره‌ی زندیه می‌باشد.

آدرس: استان فارس، شیراز، حد فاصل چهار راه ادبیات و چهار راه حافظیه، روبروی ورزشگاه حافظیه، آرامگاه حافظ شیرازی

آرامگاه سعدی در شیراز (سعدیه)

یکی دیگر از شاعران بلند آوازه‌ی ایرانی، ابو محمد مشرف الدین مصلح ابن عبدالله ابن مشرف متخلص به سعدی است، او را شیخ اجل و استاد سخن می‌نامند. سعدی اهل شیراز بود و پس از اینکه تحصیلات خود را در نظامیه‌ی بغداد به اتمام رساند، به زادگاهش بازگشت و تا پایان عمر در شیراز ماند. او در سال 690 هجری قمری وفات یافت و در محل خانقاهی که در آن زندگی می‌کرد به خاک سپرده شد، در سال 998 هجری قمری یعقوب ذوالقدر حکمران فارس دستور داد تا خانقاه سعدی را که در شمال شرقی شیراز قرار داشت خراب کنند، بنابراین محل دفن سعدی از بین رفت. تا اینکه در سال 1187 هجری قمری کریم خان زند دستور داد تا بنایی شایسته به عنوان مقبره‌ی سعدی بسازند، این بنا عمارتی 2 طبقه بود که مزار سعدی در محفظه‌ای چوبی در طبقه‌ی اول آن قرار داشت. این ساختمان با گذشت زمان و عدم توجه به آن کم کم در حال تخریب بود تا اینکه در زمان پهلوی دوم و با تلاش‌های علی اصغر حکمت، بنای امروزیِ آرامگاه برای مزار سعدی ساخته شد، این بنا را محسن فروغی و علی اکبر صادق طراحی کردند و ساختش را نیز خود بر عهده‌ گرفتند. بنای آرامگاه سعدی از بیرون به شکل مکعب دیده می‌شود اما در داخل به شکل 8 ضلعی است که دیوارهایش با سنگ مرمر و سقف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای زیبا مزین شده و مزار سعدی داخل همین 8 ضلعی قرار دارد، این بنا از 2 ایوان عمود برهم تشکیل شده، ایوانی بلند با 8 ستون قهوه‌ای رنگ که در جلوی عمارت قرار دارد و ایوانی کشیده با 7 طاق و کف سیاه رنگ که امتدادش به مزار شاعر دیگری به نام شوریده‌ی شیرازی پیوند می‌خورد. بر روی دیوارهای 8 ضلعی کتیبه‌هایی قرار دارد که اشعاری از مجموعه‌های مختلف سعدی به خط ابراهیم نوذری بر روی آن‌ها نوشته شده، سقف بنا دارای کاشی‌ کاری بسیار زیبایی است و سنگ قبر نیز در وسط این 8 ضلعی به وسیله‌ی علی اکبر خان قوام الملک شیرازی نصب گردیده است.

آدرس: استان فارس، شیراز، انتهای خیابان بوستان، کنار باغ دلگشا، آرامگاه سعدی شیرازی

آرامگاه فردوسی در طوس

ابوالقاسم فردوسی طوسی یکی از نامورترین شعرای ایرانی است که در سال 329 هجری قمری در شهر طوس به دنیا آمد، این شاعرِ حماسه سرای ایرانی بزرگ‌ترین سراینده‌ی پارسی گو شناخته می‌شود. فردوسی سراینده‌ی شاهنامه است که از شاهکارهای ادبیات فارسی به شمار می‌رود، او 30 سال از عمر خود را به سرودن اشعار شاهنامه پرداخت و در نهایت شاهکاری را ارائه کرد که نه تنها ایرانیان بلکه طرفداران زبان فارسی در سراسر دنیا به آن علاقه دارند. فردوسی در سال 416 هجری قمری درگذشت، او از پیروان مذهب شیعه بود به همین دلیل اجازه‌ی دفنش را در گورستان مسلمانان ندادند و نهایتا پیکر او را در باغ منزلش در شهر تابران طوس دفن کردند. در دوره‌های مختلف بر روی مزار فردوسی مقبره‌هایی ساخته و به دست مخالفان شیعیان تخریب شد، تا اینکه در دوره‌ی صفوی ساختمانی باشکوه برای مزار این شاعر نامدار بنا گردید. بنای کنونی آرامگاه فردوسی در زمان رضا شاه ساخته شد، طراحی این بنا بر عهده‌ی کریم طاهر زاده‌ بهزاد طراح مشهور ایرانی بود و زیر نظر استاد حسین لرزاده به تقلید از آرامگاه کوروش بنا گردید. این بنا یک بار در سال 1347 به وسیله‌ی هوشنگ سیحون بازسازی شد و بار دیگر در سال 1397 با پیگیری‌های شهرداری و شورای شهر مشهد کار باز آفرینیِ جلوخانِ این مجموعه انجام گردید.

آدرس: استان خراسان رضوی، طوس، انتهای بلوار بهارستان، آرامگاه فردوسی

آرامگاه بابا طاهر در همدان

بابا طاهر عریان شاعر و عارف ایرانی است که در اواخر سده‌ی چهارم تا اواسط سده‌ی پنجم هجری زندگی می‌کرده، این شاعر همدانی انسانی فروتن و درویش مسلک بوده و بخاطر سرودن دوبیتی‌های فراوان مشهور شده است. آرامگاه بابا طاهر در شمال شهر همدان و در مرکز میدانی به همین نام قرار دارد، این آرامگاه اولین بار در زمان سلجوقیان ساخته شد و بارها و بارها مورد بازسازی قرار گرفت. مقبره‌ی کنونی در زمان رضا شاه ساخته شده و دارای معماریِ زیبایی می‌باشد، این آرامگاه بنایی است که قاعده‌ای 8 ضلعی دارد و ارتفاع آن از کف خیابان حدود 26 متر است، 8 ستون بنا را احاطه کرده و دارای چند پله در جلوی عمارت می‌باشد. جنس دیوارها و کف بنا از سنگ است و سقف آرامگاه از داخل کاشی کاری بسیار چشم نوازی دارد. سنگ قبر مزار نیز از سنگ گرانیت حجاری شده و روی آن ابیاتی از بابا طاهر وجود دارد، روی دیوارها نیز کتیبه‌هایی که مزین به اشعار بابا طاهر هستند خود نمایی می‌کند، اطراف عمارت باغ بزرگ و پر درختی وجود دارد که گل‌های رنگارنگی در آن دیده می‌شود.

آدرس: استان همدان، همدان، میدان بابا طاهر، آرامگاه بابا طاهر

آرامگاه عطار در نیشابور

فرید الدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری معروف به شیخ عطار، از جمله‌ی معروف‌ترین شاعران ایران است که از عرفا و صوفیان عهد خود به شمار می‌رود. عطار در نیشابور متولد شده و در اواخر سده‌ی ششم و اوایل سده‌ی هفتم هجری قمری می‌زیسته است، پدر او دارو شناس بود، عطار نیز شغل پدر را ادامه داد اما در شاعری به چنان شخصیت والایی رسید که شاعران بزرگی مانند مولانا، صائب تبریزی و محمود شبستری در وصفش اشعاری سروده‌اند، در حمله‌ی مغول بسیاری از آثار عطار نیشابوری از بین رفت ولی در میان مجموعه‌های باقی مانده از او، منطق الطیر شهرت فراوانی دارد. در سال 618 هجری قمری هنگامی که مغول‌ها به نیشابور حمله کردند، عطار را در نزدیکیِ دروازه‌ی این شهر به قتل رساندند، محلی که او در آن مدفون شد به مکانی مقدس برای اهالی نیشابور تبدیل گشت. بنای آرامگاه او بنایی تاریخی است که در دوره‌ی تیموری و به دستور امیر علیشیر نوایی ساخته شد، این بنا عمارتی 8 ضلعی است که دارای گنبدی با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ می‌باشد و 4 درب ورودی دارد، سنگ قبر در وسط این بنا قرار گرفته و ستونی 8 تَرکی با ارتفاع 3 متر در کنار آن واقع شده است، آرامگاه کمال الملک نقاش مشهور ایرانی در نزدیکیِ مقبره‌ی عطار قرار دارد.

آدرس: استان خراسان رضوی، جنوب شرقی نیشابور، خیابان عرفان، محله‌ی باستانیِ شادیاخ نیشابور، آرامگاه عطار نیشابوری

آرامگاه خیام در نیشابور

خیام نیشابوری با نام کامل غیاث الدین ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیام نیشابوری و معروف به حکیم عمر خیام، همه چیز دان ایرانی است که در عرصه‌های مختلف ریاضیات، نجوم، علوم دینی، علوم ادبی، علوم تاریخی و... تبحر داشت. هرچند جایگاه علمیِ او در شاخه‌هایی نظیر شیمی، فلسفه، زمین شناسی، موسیقی، عرفان، تفسیر، زیست شناسی و... از جایگاه ادبیِ او بالاتر است، اما جهانیان خیام را به واسطه‌ی رباعیاتش که به چند زبان زنده‌ی دنیا ترجمه شده می‌شناسند. خیام در سال 427 هجری قمری در نیشابور به دنیا آمد، پدرش خیمه دوز بود و نام خیام از همین حرفه گرفته شده است، خیام در دوران زندگیِ پربار خود در بسیاری زمینه‌های علمی و ادبی به سطح بالایی رسید و شاگردان بسیاری پرورش داد. او در سال 517 هجری قمری در زادگاهش در گذشت و در گورستان مرکزیِ حیره‌ی نیشابور به خاک سپرده شد، مزار او در فاصه‌ی کمی از بنای امامزاده محروق قرار داشت و تا سال‌های سال قبر او در یک اتاقک ایوان مانند بود، تا اینکه در سال 1313 بنای امروزیِ آن با طراحیِ هوشنگ سیحون ساخته شد. بنای آرامگاه خیام یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که در میان باغی بزرگ و سرسبز قرار گرفته، این بنا 10 پایه دارد که به عدد 10 و جنبه‌ی ریاضیات زندگی خیام برمی‌گردد، از هر پایه 2 تیغه به صورت مورب بالا رفته، این تیغه‌ها در بالاترین نقطه همدیگر را قطع کرده و سقف بنا را به وجود آورده‌اند. این برخورد تیغه‌ها باهم، اَشکالی شبیه ستاره به وجود آورده، در نهایت یک ستاره‌ی 5 پر سقف بنا را کامل می‌کند، این ستاره‌ها شخصیت ستاره شناس عمر خیام را نشان می‌دهند. داخل لوزی‌هایی که در اثر برخورد تیغه‌ها روی دیواره‌ی بنا به وجود آمده‌اند، اشعاری از خیام به خط زیبای نستعلیق خطاطی شده و نشانگر جنبه‌ی شعر و شاعریِ زندگی این شخصیت برجسته است. سنگ قبر خیام در مرکز این شکل هندسی واقع شده و دیواره‌های داخلی با کاشی‌های معرق مزین شده‌اند، این بنا به وصیت خیام بسته نیست، او در زمان حیاتش عنوان کرده که دوست دارد بنای مزارش کاملا باز بوده و در بهار گل افشان شود.

آدرس: استان خراسان رضوی، نیشابور، میدان فضل، خیابان عرفان، آرامگاه حکیم عمر خیام

آرامگاه نیما یوشیج در یوش

علی اسفندیاری معروف به نیما یوشیج پدر شعر نوی فارسی است که در سال 1274 شمسی در روستای یوش به دنیا آمد، او تا 12 سالگی در روستا بود و پس از آن به تهران آمده در مدرسه‌ی سن لویی به تحصیل پرداخت. نیما در سال 1300 اولین منظومه‌ی خود را به چاپ رساند، در این منظومه او با سبکی نو شعر سروده بود که مورد مخالفت شُعرایی چون بهار قرار گرفت. به همین ترتیب نیما تا سال 1320 اشعاری به سبک جدید می‌سرود و منتشر می‌کرد که خودش نام شعر نیمایی را برای آن‌ها برگزیده بود. نیما در 64 سالی که زندگی کرد توانست در سبک شعر و شاعریِ ایران تحولی عظیم ایجاد کند، او سرانجام در سال 1338 به دلیل ابتلا به بیماری ذات الریه در تهران درگذشت و در گورستان امامزاده عبدالله تهران به خاک سپرده شد. اما در سال 1372 به وصیت خودش جسد او را به زادگاهش برده و در منزل شخصی‌اش به خاک سپردند. خانه‌ی نیما متعلق به دوره‌ی قاجار است که هم به دلیل قدمت زیاد و هم بخاطر وجود مزار نیما به یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم شهرستان نورِ استان مازندران تبدیل شده است. این بنا دارای شاه نشین، چندین اتاق و 3 ورودی است و گچبری‌های چشم نواز از زیبایی‌های آن به شمار می‌روند، در خانه‌ی نیما علاوه بر مزار خود او، قبر خواهرش بهجت اسفندیاری و سیروس طاهباز که از گرد آورندگان آثار نیما و از اشخاص نزدیک به او بود، قرار دارد.

آدرس: استان مازندران، شهرستان نور، روستای یوش، خانه و آرامگاه نیما یوشیج

آرامگاه سهراب سپهری در کاشان

سهراب سپهری یکی از مهم‌ترین شاعران معاصر ایران است که نویسنده و نقاش هم بود، او در سال 1307 در قم در خانواده‌ای اهل فرهنگ و هنر به دنیا آمد، مدتی بعد به کاشان شهر اجدادی‌اش رفتند و دوران ابتدایی تا دیپلم را در همین شهر گذراند، پس از آن به تهران آمده و در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تحصیل ادامه داد و از این دانشگاه فارغ التحصیل شد. او بیشتر شعرهایش را به سبک نیمایی سروده و این اشعار به زبان‌های ایتالیایی، اسپانیایی، فرانسه، انگلیسی و... ترجمه شده است. سهراب در سال 1359 به علت بیماری سرطان خون درگذشت و پیکر او در صحن امامزاده سلطان علی ابن محمد باقر در مشهد اردهال کاشان دفن گردید، در ابتدا روی قبر او یک کاشیِ فیروزه‌ای قرار داده بودند، پس از مدتی خانواده‌ی سهراب سنگی سفید را جایگزین آن کردند که رویش شعر "به سراغ من اگر می‌آیید نرم و آهسته بیایید مبادا که ترک بردارد چینیِ نازکِ تنهاییِ من" حک شده بود. اکنون سنگی سیاه بر روی این سنگ گذاشته شده ولی همین قطعه شعر روی آن دیده می‌شود.

آدرس: استان اصفهان، کاشان، روستای مشهد اردهال، صحن امامزاده سلطان علی ابن محمد باقر، آرامگاه سهراب سپهری

آرامگاه پروین اعتصامی در قم

رخشنده اعتصامی معروف به پروین اعتصامی بزرگ‌ترین و مشهورترین بانوی شاعر ایرانی است که در سال 1285 در تبریز به دنیا آمد، پروین در خانواده‌ای فرهنگی رشد یافت و از کودکی با شخصیت‌های بزرگی همچون علامه دهخدا و ملک الشعرای بهار رفت و آمد داشت. او به دلیل سبک شعرِ مناظره معروف شده و این سبک در میان اشعار او به وفور مشاهده می‌شود، مناطره میان انسان‌ها باهم، انسان و جانداران دیگر و...، تنها اثری که از پروین به چاپ رسیده، دیوان اشعار اوست که 606 شعر در قالب‌های قصیده، قطعه و مثنوی دارد. پروین در فروردین سال 1320 در اثر بیماری حصبه درگذشت، پیکر او به قم منتقل و در مقبره‌ی خانوادگی‌اشان در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد. آرامگاه پروین در سال 1393 برای بازسازی بسته و در سال 1396 با معماری جدید، گچبری‌های دیدنی و تزئینات جذاب بازگشایی شد، علاقمندان به فرهنگ و ادب در این مکان جمع شده و به فعالیت‌های ادبی می‌پردازند.

آدرس: استان قم، قم، صحن حرم حضرت معصومه، آرامگاه بانو پروین اعتصامی

آرامگاه ملک الشعرای بهار در تهران

محمد تقی بهار متخلص به ملک الشعرای بهار در سال 1265 شمسی در مشهد به دنیا آمد، او شاعر، نویسنده، روزنامه نگار، ادیب، تاریخ نگار و سیاستمدار معاصر ایرانی است که در خانواده‌ای اهل فرهنگ و ادب زاده شد. پدرش ملک الشعرای آستان قدس رضوی در دروه‌ی ناصر الدین شاه بود، پس از مرگ پدر ملک الشعراییِ آستان به فرمان مظفر الدین شاه به محمد تقی رسید. بهار شعر گفتن را از 7 سالگی آغاز کرد و در طول زندگی‌اش شعرهای زیادی سرود، او در روزنامه نگاری، نوشتن مقاله، مجامع ادبی و... فعال بود و در دوره‌های مختلف به عنوان نماینده‌ی مجلس و حتی وزیر فرهنگ نیز فعالیت داشت. بهار در سال 1326 به علت ابتلا به بیماری سل در تهران درگذشت و در باغ آرامگاه ظهیر الدوله‌ی تهران واقع در محله‌ی تجریش به خاک سپرده شد، در این گورستان شخصیت‌های مهم دیگری نیز مدفون هستند.

آدرس: استان تهران، تهران، محله‌ی امامزاده قاسم، میدان قدس، خیابان دربند، خیابان ظهیر الدوله، پلاک 3، آرامگاه ملک الشعرای بهار

در این مقاله در مورد شاعران بزرگ ایرانی و مقبره‌های آن‌ها صحبت کردیم، ایران مهد ادب و فرهنگ است و شاعران نام آشنا و گمنام فراوانی دارد، البته غیر از مقبره‌هایی که گفته شد، آرامگاه‌های دیگری هم در ایران وجود دارد مانند مقبره الشعرای تبریز که محل دفن تعداد زیادی از شعرا و عرفای ایرانی است.