بازار تهران - راهنمای کامل بازار بزرگ و سنتی تهران آپدیت 1402

بازار تهران، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای ایران است. این بازار در بافت قدیمی شهر تهران  واقع شده و با عنوان قلب تپنده اقتصاد ایران شناخته می‌شود. سالانه افراد زیادی از شهرهای مختلف ایران به بازار بزرگ تهران می‌آیند و خریدهای خرد و عمده خود را از این بازار انجام می‌دهند. بازار تهران نه تنها از لحاظ اقتصادی، بلکه از لحاظ تاریخی نیز اهمیت فراوانی دارد و یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های پایتخت محسوب می‌شود. این بازار بخش‌های مختلفی دارد و دارای سراها و تیمچه‌های متعددی می‌باشد. در این مقاله به معرفی بازار تهران می‌پردازیم و راهنمای کامل این بازار بزرگ و سنتی را در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما در ادامه مطلب همراه باشید.  

بازار تهران

بازار بزرگ تهران یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مراکز اقتصادی پایتخت است. این مرکز حدود 105 هکتار مساحت دارد و انواع کالاهای مورد نیاز را عرضه می‎کند. این بازار علاوه بر مغازه‏های خرده‌فروشی، دارای عمده‌فروشی‌ها، کارگاه‌های تولیدی و انبارهای بزرگ کالا نیز می‌باشد. بسیاری از مغازه‌دارها از شهرهای دیگر ایران به بازار تهران می‌آیند و اجناس مغازه‎ی خود را از این بازار تأمین می‎کنند. در واقع این بازار مرکز اصلی توزیع کالا در کشور محسوب می‎شود.

بازار تهران علاوه بر خرید و فروش کالا، از لحاظ تاریخی و معماری نیز اهمیت بسیار بالایی دارد و جزو بناهای قدیمی تهران به‌شمار می‌آید. بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی، حتی اگر قصد خرید نداشته باشند، سری به این بازار می‌زنند و از بخش‌های مختلف آن بازدید می‎کنند. بازار بزرگ تهران بناهای قدیمی بسیاری را در خود جای داده و رستوران‌ها و کافه‌های متعددی نیز دارد.

تاریخچه بازار تهران

بازار تهران نه تنها از لحاظ اقتصادی، بلکه از لحاظ تاریخی نیز اهمیت زیادی دارد. این بازار در دوران قاجاریه و در زمان ناصرالدین‌شاه ساخته شده است. برخی از مورخین تاریخ اصلی تأسیس بازار را مربوط به دوران شاه طهماسب صفوی می‌دانند. این افراد معتقدند بازار اصلی از دوران صفوی وجود داشته و رو باز بوده است. در دوران قاجار این بازار مسقف شد و به شکل امروزی درآمد.

بر اساس آن‌چه در تاریخ آمده، شاه طهماسب صفوی رفت‌وآمدهای متعددی به شهر ری داشت و به زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) می‌رفت. در این مسیر به شهر تهران علاقه‌مند شد و دستور داد حصاری به دور این شهر کشیده شود. محدوده مشخص شده به 4 محله تقسیم شد که یکی از آن‌ها محله بازار بود. در آن زمان یک خندق بین شهر و قلعه وجود داشت. دست‌فروشان بساط خود را در اطراف این خندق باز می‌کردند و به خرید و فروش مشغول می‌شدند. کم‌کم این منطقه به بازار تبدیل شد و بازار خندق را ایجاد نمود. طبق نظر تاریخ‌دانان، بازار خندق  نقطه آغاز بازار بزرگ تهران است.

پس از شروع حکومت قاجار و انتقال پایتخت به تهران، بازار تهران اهمیت زیادی پیدا کرد. در این دوران دالان‎ها و حجره‌های متعددی ساخته شد و بازار رونق بیشتری گرفت. فتحعلی‌شاه یک مسجد جامع در اطراف بازار ساخت و محمدشاه قاجار نیز بازار بین‌الحرمین را راه‌اندازی نمود. ناصرالدین شاه، پس از نشستن بر روی تخت، ساخت‌سازهای زیادی در این بازار انجام داد و سرای امیر، بازار امیر و بازار کفاش‌ها را راه‌اندازی نمود. او ورودی‌های بازار را سازماندهی کرد و یک ورود اصلی برای بازار در نظر گرفت. در واقع گسترش بازار در دوران حکومت قاجار اتفاق افتاد.

 بازار تهران در دوران قاجار و سپس پهلوی از لحاظ سیاسی و اجتماعی بسیار فعال بوده است. در آن دوران بازاریان با مردم همراه بودند و علیه ظلم و ستم پادشاهان و دولت ناکارآمد ایستادگی ‌می‌کردند. کسبه بازار تهران نقش پررنگی در اتفاقات دوران مشروطه داشتند و همراه با مردم در پیروزی انقلاب اسلامی نیز سهیم بودند. 

در حال حاضر بازار تهران تنها در زمینه اقتصادی فعالیت دارد و یکی از مهم‌ترین جاذبه‏های گردشگری تهران محسوب می‎شود. این بازار در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری بازار بزرگ تهران

بازار تهران در طول سال‌ها تغییرات زیادی داشته است، اما بخش‌هایی از آن هم‌چنان معماری سنتی خود را حفظ کرده و تصویری از بازارهای قدیمی ایران را به نمایش می‌گذارد. طاق‌های بلند، گنبدها و راهروهای باریک از جمله ویژگی‌های بازارهای سنتی ایران است که در بازار بزرگ تهران نیز دیده می‌شود. چهارسوق، بازار امیر، بازار بین‌الحرمین، سبزه میدان و مسجد جامع، از جمله قدیمی‌ترین بخش‎های بازار بزرگ تهران هستند.

چهارسوق: بازار تهران دارای دو راسته اصلی است. راسته اول در محور شمالی و جنوبی و راسته دوم در محور شرقی و غربی قرار دارد. محل تقاطع این دو راسته، چهارسوق بازار بزرگ را تشکیل می‎دهد. چهارسوق یک فضای هشت ضلعی است و یک گنبد مدور کوتاه با گچ‌بری‌های بسیار زیبا دارد. این فضا در سال ۱۲۲۲ هجری قمری ساخته شده است. چهارسوق بازار بزرگ به خیابان‌های مولوی، پانزده خرداد، خیام و مصطفی خمینی ختم می‎شود.

سبزه میدان: سبزه میدان نقطه آغاز بازار است و در شمال آن قرار دارد. قدمت این بخش از بازار به دوران صفویه برمی‎گردد. این منطقه در دوران امیرکبیر گسترش یافت و به سبزه‌میدان تبدیل شد. سبزه‌میدان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های بازار بوده و مراسم‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی فراوانی را به خود دیده است.  دروازه ورودی به بازار تهران نیز در ضلع جنوبی سبزه‌میدان قرار دارد و دارای سردر بسیار زیبایی می‌باشد.

بازار بین‌الحرمین: از دیگر بخش‌های تاریخی بازار بزرگ تهران می‌توان به بازار بین‌الحرمین اشاره کرد. این بازار در نزدیکی مسجد امام قرار دارد و از طریق خیابان 15 خرداد قابل دسترسی است. در حال حاضر بازار بین‌الحرمین محل فروش لوازم‌التحریر می‌باشد. 

سرای امیر: سرای امیر یا سرای  اتابکیه، یکی از بخش‌های قدیمی بازار بزرگ تهران است و از دوران امیر کبیر به یادگار مانده است. سرای امیر در سال 1229 در بخش غربی بازار راه‌اندازی شده و در طول سالیان متمادی تغییرات بسیاری پیدا کرده است. این بازار به فروش پارچه اختصاص دارد و اغلب مغازه‌های آن عمده‌فروشی می‌باشد.

جاذبه‌های بازار بزرگ تهران

همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، بازار بزرگ تهران یکی از معروف‌ترین جاذبه‎های گردشگری تهران محسوب می‎شود و سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سمت خود می‌کشاند. این بازار جاذبه‌های تاریخی متعددی دارد که عبارتند از:

مسجد جامع تهران: مسجد جامع تهران قدیمی‌ترین مسجد این شهر است. این مسجد در کنار بازار بزرگ تهران قرار دارد و با عنوان مسجد عتیق نیز شناخته می‌شود. تاریخ دقیقی از ساخت مسجد جامع تهران دست نیست، اما به نظر می‌رسد سنگ‏بنای اولیه مسجد در دوران آل‌بویه گذاشته شده است. این مسجد حدود 4500 متر مساحت دارد و دارای 3 در ورودی، هفت شبستان، حوض و سقاخانه می‌باشد. یکی از شبستان‌های مسجد جامع تهران بیش از 1000 سال قدمت دارد.

امام‌زاده زید: امام‌زاده زید یکی از مکان‎های مذهبی بازار تهران است. این امام‌زاده در دوران صفویان ساخته شده و عنوان سومین بقعه قدیمی تهران را به خود اختصاص داده است. امام‌زاده زید در انتهای جنوبی بازار بزازان قرار دارد و نام آن در فهرست آثار ملی ایران دیده می‌شود.  

امام‌زاده سید ولی: امام‌زاده سید ولی یکی از نوادگان امام محمد تقی (ع) است. این امام‌زاده بنایی ساده دارد و بقعه آن با هنرهایی چون کاشی‌کاری، آینه‌کاری و... تزئین شده است.

امام‌زاده سید اسماعیل: این امام‌زاده در بخش شرقی بازار قرار دارد و دارای یک ایوان بلند با دو مناره می‌باشد. از دیگر بخش‌های امام‌زاده سید اسماعیل می‌توان به صحن، مسجد، رواق، ايوان و بقعه آن اشاره کرد.

آرامگاه لطفعلی‌خان زند: لطفعلی‌خان زند، مؤسس سلسله زندیه، در بازار بزرگ تهران به خاک سپرده شده است. مقبره لطفعلی‌خان در کنار امام‌زاده زید قرار دارد.

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس: این کلیسا در دوران زندیه ساخته شده و اولین کلیسای تهران می‌باشد. تاریخ ساخت کلیسا به سال 1187 شمسی برمی‏گردد. 

مسجد امام: مسجد امام، که با عنوان مسجد شاه نیز شناخته می‌شود، یکی از مساجد تاریخی بازار بزرگ تهران است. این مسجد در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده و بیش از 2 قرن قدمت دارد.

 خانه موزه شهید چمران: خانه موزه شهید چمران یک خانه 240 متری با معماری دوران قاجار است. این خانه متعلق به پدر شهید چمران بوده و در حال حاضر محلی برای نمایش وسایل شخصی و نقاشی‌های این شهید می‌باشد.

خانه ملک: خانه ملک یکی از خانه‌های تاریخی ایران است که نام آن در فهرست آثار ملی ایران دیده می‎شود. این خانه در زمان قاجار و پهلوی ساخته شده و معماری آن دوران را دارد. خانه ملک متعلق به حاج حسین آقا ملک، یکی از تجار سرشناس مشهد بوده و اکنون با عنوان کتابخانه و موزه ملی ملک فعالیت می‌کند.

قهوه‌‌خانه حاج علی درویش: قهوه‌‌خانه حاج علی درویش عنوان کوچک‌ترین قهوه‌خانه دنیا را دارد. این قهوه‌خانه از سال 1297 کار خود را آغاز کرد و به همان شکل بدون تغییر باقی ماند.  نام قهوه‌‌خانه حاج علی درویش در فهرست آثار ملی میراث ناملموس به ثبت رسیده است.   

سراهای بازار تهران

سراها، فضاهایی بزرگ و دو طبقه بودند که برای معاملات عمده و تجارت ساخته می‌شدند. طبقه بالایی سراها به دفاتر اختصاص داشت و طبقه پائین آن برای کارگاه‌های تولیدی و انبار در نظر گرفته می‌شد. بازار تهران سراهای متعددی دارد که از میان ‌آن‌ها می‌توان به سرای حاج زمان، بازرگانان، اوت وحید، اباچی، اربابی، ایوبیان، آزادی، انقلاب، اسلامی، احمدی، تقوی، امیرکبیر، امین اقدس، اعظم، افسر، افراشته، اتحاد، اقبال، اکبریه، بهار و بابک اشاره کرد.

تیمچه‌های بازار تهران

تیمچه به کاروان‌سراهای کوچک گفته می‎شود. بازار تهران چند تیمچه دارد که از معروف‎ترین آن‌ها می‌توان به تیمچه مهدیه، تیمچه حاجب‌الدوله و تیمچه‌ ابوتراب اشاره کرد. این تیمچه‌ها دارای معماری جذاب و دیدنی هستند و در حال حاضر برای عرضه و فروش کالاهایی چون فرش مورد استفاده قرار می‎گیرند.

تیمچه مهدیه: مهدیه یکی از زیباترین تیمچه‌های بازار است. این تیمچه از آجر ساخته شده و با یزدی‌بندی تزئین شده است. تیمچه مهدیه در ابتدای بازار کفاش‌ها قرار دارد و در حال حاضر محل فعالیت ترمه‌فروش‌ها می‌باشد.

تیمچه حاجب‎‌الدوله: حاجب‎‌الدوله یکی از قدیمی‌ترین بناهای بازار بزرگ تهران است. این تیمچه در زمان ناصرالدین‌شاه و توسط حاج علی‌خان حاجب‌الدوله ساخته شده و در حال حاضر به فروش ظروف و محصولات دکوری اختصاص دارد.

تیمچه ابوتراب: ابوتراب یکی دیگر از تیمچه‌های مهم بازار تهران است. این تیمچه در خیابان خیام، بازار پامنار واقع شده و به فروش انواع فرش ماشینی و دستباف اختصاص دارد.

بخش‌های مختلف بازار تهران

هر بخش از بازار تهران به فروش یک کالای خاص اختصاص دارد. بنابراین، اگر خرید خاصی دارید، باید بخش مربوطه را جستجو کنید تا در بازار بزرگ تهران حیران و سرگردان نشوید. در این قسمت از مقاله بخش‌های مختلف بازار تهران را معرفی می‌کنیم.

• طلا و جواهر: بازار زرگرها
• بدلیجات: بازار سلطانی
• شال و روسری: بازار جعفری
• لباس زنانه: بازار عباس‌آباد
• پارچه: سرای امیر، حمام چال و راسته کیلویی‌ها
• محصولات زیبایی و آرایشی: کوچه مروی
• عطر و ادکلن: بازار مسجد جامع
• کیف و چمدان: سرای مشیر خلوت
• لوازم التحریر: بازار بین‌الحرمین
• لوازم ‌خانگی: بازار حاجب الدوله
• فرش و تابلو فرش: سرای بوعلی
• آجیل و خشکبار: چهارسوق بزرگ یا سرای دالان دراز
• لوازم پلاستیکی: نرسیده به بازار سید اسماعیل

بازار بزرگ تهران شامل بازارچه‌های دیگری نیز می‌باشد که از میان ‌آن‌ها می‌توان به بازار آهنگران، مسگرها، نجارها، خیاط‌ها، کفاش‌ها، خلیج فارس، قیصریه، کیش، دروازه نو، سرپولک، طوسی، پردیس، پرسپولیس، ملی، دوبی، نوروزخان، نیک، زید و بازار رضا اشاره کرد.  

رستوران های بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران علاوه بر مغازه‌های کوچک و بزرگ، دارای رستوران‌های متعددی نیز می‌باشد. از معروف‌ترین‌ رستوران‌های بازار تهران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رستوران مسلم: مسلم را می‌توان یکی از بهترین رستوران‌های بازار تهران معرفی کرد. این رستوران غذاهای فوق‌العاده‌ای دارد و همیشه مملو از جمعیت می‌باشد. ته‌چین مسلم طرفداران زیادی دارد.
  
  
  
  
• رستوران شرف الاسلامی: شرف الاسلامی یکی از قدیمی‌ترین رستوران‌های بازار تهران است. این رستوران از سال 1317 فعالیت خود را آغاز کرده و فضایی نوستالژیک دارد. چلوکباب‌های شرف الاسلامی بسیار پرطرفدار است.
• رستوران شمشیری: این رستوران دکوراسیونی بسیار ساده دارد و حس حضور در چلوکبابی‌های قدیمی را برای مشتریان ایجاد می‎کند. شمشیری به کوبیده‌هایش معروف است.
• چلوکبابی مرشد: مرشد یک رستوران قدیمی و بسیار پرطرفدار است. این رستوران غذاهایی خوشمزه و باکیفیت را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهد. چلوکباب و قیمه این رستوران بسیار معروف است.
• رستوران قدح بازار: رستوران قدح یکی از قدیمی‌ترین رستوران‌های تهران است که در بازار بزرگ قرار دارد. این رستوران کباب‌های فوق‌العاده‌ و بی‌نظیری را برای مشتریان خود سرو می‌کند.
• رستوران خیام: خیام یک سفره‌خانه سنتی است. این سفره‌خانه در یک بنای تاریخی با قدمت حدود 200 سال راه‎اندازی شده و فضایی جذاب و دیدنی دارد.
  
  
  
  
• فلافلی کوچه مروی: فلافلی کوچه مروی اولین فلافل‌فروشی تهران است که در نزدیکی بازار قرار دارد. این فلافل‌فروشی طرفداران زیادی دارد و همیشه شلوغ و پر از مشتری می‌باشد.
  
  
  
  

راه‌های دسترسی به بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ در منطقه ۱۲ تهران قرار دارد. این بازار از شمال به خیابان پانزده خرداد، از جنوب به خیابان‌ مولوی، از شرق به خیابان مصطفی خمینی و از غرب به خیابان خیام  می‌رسد. بازار تهران در مرکز شهر واقع شده و به راحتی قابل دسترسی است. شما می‌توانید با ماشین شخصی خود یا با وسایل نقلیه عمومی به این بازار بروید و از آن بازدید نمایید.

اگر با خودروی شخصی به بازار می‌روید، ابتدا خود را به خیابان امام خمینی برسانید و از آن‌جا وارد خیابان وحدت اسلامی و سپس خیابان 15 خرداد شوید. با توجه به ترافیک شدید این منطقه پیشنهاد می‌کنیم از وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند مترو یا اتوبوس برای رسیدن به بازار استفاده کنید.

اگر می‌خواهید با مترو به بازار بروید، باید سوار خط یک مترو شوید و در ایستگاه 15 خرداد یا ایستگاه خیام پیاده شوید. از این ایستگاه تا بازار راهی نیست. می‌توانید ادامه مسیر را پیاده طی کنید. در صورتی مسیر بازار تهران را با اتوبوس طی می‌کنید، باید بی‌آرتی‌‌های خط تجریش – راه‌آهن را سوار شوید و تا ایستگاه منیریه یا امام خمینی بروید. از آن‌جا سوار تاکسی شوید و مسیر را تا 15 خرداد ادامه دهید. 

 ساعت کاری بازار تهران

مغازه‌های داخل بازار تهران در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ صبح تا 5 عصر فعالیت می‌کنند و مغازه‌های بیرون تا ساعت 8 شب باز هستند. روزهای 5 شنبه مغازه‌های داخل بازار تا ساعت 14 و مغازه‌های بیرون تا ساعت 5 عصر کار می‌کنند. این بازار در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی بسته است و هیچ فعالیتی ندارد.

در این مقاله به معرفی بازار تهران پرداختیم و راهنمای کامل این بازار بزرگ و سنتی را در اختیارتان قرار دادیم. بازار تهران یک بازار بزرگ و گسترده است و بخش‌های متعددی دارد. اگر قصد خرید از بازار تهران را دارید، باید ابتدا بخش‌های مختلف آن را بشناسید تا دچار سردگمی نشوید. توصیه می‌کنیم در سفر خود به تهران سری به این بازار بزنید و از جاذبه‌های تاریخی آن بازدید نمایید.