شهر گور فیروزآباد | نخستین شهر دایره‌ای ایران

استان فارس پر است از جاذبه‌های تاریخی جذاب و منحصربفرد، این موضوع به خاطر پیشینه‌ی غنی این استان و گذشته‌ی پربار آن می‌باشد که حکومت‌ها و دولت‌های مختلف را در خود دیده است. امروز می‌خواهیم به شهرستان فیروزآباد فارس سر بزنیم، جایی که مکان‌های تاریخی معروفی مثل کاخ اردشیر پاپکان را در خود نگهداری می‌کند. در این مقاله قصد داریم در مورد شهر گور فیروزآباد صحبت کرده و نکات مربوط به این شهر باستانی را برایتان بگوییم، اگر به موضوعات تاریخی علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

شهر گور فیروزآباد

شهر گور، شهری باستانی در استان فارس است که نقشه‌ی دایره‌ای آن باعث جذابیتش شده است، این شهر اولین شهر دایره‌ای ایران می‌باشد که در گذشته از رونق بسیار زیادی برخوردار بوده است. در شهر گور درباریان و افراد مهمی زندگی می‌کردند، در عین حال این شهر محل زندگی مردم عادی نیز بوده است. در قدیم در اطراف شهر گور باغ‌های زیبا و دشت‌های سرسبز فراوانی وجود داشته است، ضمن اینکه آب و هوای عالی و محصولات مختلفی همچون پارچه، میوه و عرقیجات، این شهر را نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان معروف کرده بود. گلاب شهر گور بسیار معروف بوده و به کشورهای خارجی صادر می‌شده است، گل‌های این منطقه به زیبایی و شفافیت شهرت داشتند. امروزه "گل محمدی" را در زبان عربی، "الورد الجوری" می‌نامند، این نام از نام شهر گور که اعراب آن را جور می‌نامیدند گرفته شده است. شهر گور به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند، در فهرست آثار ملی ایران و در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. شهر گور در نیمه‌ی اول سال بین ساعات 8 صبح تا 8 شب و در نیمه‌ی دوم سال از ساعت 8 صبح تا 6 بعدازظهر قابل بازدید است، این مجموعه در روزهایی که به مناسبت‌های دینی تعطیل هستند، قابل بازدید نمی‌باشد.

تاریخچه‌ی شهر گور

پژوهش‌ها نشان می‌دهد شهر گور در زمان هخامنشیان ساخته شده و در همین زمان در اوج شکوه و عظمت قرار داشته است، این شکوه پابرجا بود تا اینکه اسکندر مقدونی به ایران حمله کرد. به دلیل ساختار منحصربفرد شهر گور، اسکندر نتوانست به راحتی وارد این شهر شود و سرانجام تصمیم گرفت با تغییر مسیر رودخانه به داخل شهر، آن را فتح کند. بعد از تصرف شهر گور به وسیله‌ی اسکندر، رفته رفته از شکوه شهر کاسته شد، اما با پیروزی اردشیر پاپکان در مقابل اردوان پنجم و دستور اردشیر مبنی بر بازسازی شهر گور، این شهر دوباره به روزهای خوب خود برگشت، در این زمان شهر را "اردشیر خورّه" می‌نامیدند. با حمله‌ی اعراب به ایران و تصرف شهر گور به وسیله‌ی آن‌ها، بیشتر قسمت‌های شهر رو به ویرانی رفت، اعراب با گماردن فرمانداران عرب به حکومت شهر گور، این شهر را اداره می‌کردند. در دوره‌ی آل بویه دوباره حکومت به دست ایرانی‌ها افتاد و در زمان "عضد الدوله‌ی دیلمی" بود که شهر گور برای بار چندم بازسازی شده و به فیروزآباد مشهور گشت. این شهر تا پایان قرن 8 از شهرهای مهم ایران بود ولی در این زمان به یکباره متروک و خالی از سکنه شد. مدتی بعد در فاصله‌ی کوتاهی از شهر گور قدیمی، روستایی با نام "ده کوشک" بنا شد که این روستا هسته‌ی اولیه‌ی شهر فیروزآباد امروزی می‌باشد، امروزه فیروزآباد از شهرهای معروف استان فارس است که به خاطر جاذبه‌های تاریخی بیشماری که در خود جای داده، از شهرهای توریست پذیر ایران به شمار می‌رود.

نامگذاری شهر گور

گور به معنای گودال یا دشت است، شهر گور با کوه‌های بلند احاطه شده و در اطرافش پستی بلندی‌های زیادی داشته است، می‌گویند نام گور را به دلیل داشتن همین شرایط بر روی این شهر گذاشته‌اند. نام گور تا زمان حکمرانی عضد الدوله بر این شهر باقی بود، اما او این اسم را بدشگون می‌دانست، به همین دلیل پس از بازسازی، نام "فیروزآباد" را بر روی شهر گذاشت و ممنوع کرد که کسی از این به بعد شهر را با نام گور بخواند. نام فیروزآباد تا به امروز ماندگار بوده و کماکان بر روی شهر قرار دارد.

ویژگی‌های شهر گور

شهر گور اولین شهر دایره‌ای ایران است که به سبب داشتن این ویژگی، از شهرهای باستانی خاص ایران به شمار می‌رود. ساختار این شهر نشان از نظامی بودن آن دارد و احاطه شدنش با کوه‌های بلند و قرار گرفتن در میان تنگه، آن را نفوذناپذیر کرده است. شهر گور در دوران هخامنشی شکوه بسیار داشته، در آن زمان این شهر در مسیر تجارت هندوستان، چین، روم و بندر سیراف بوده، به همین دلیل پیشرفت زیادی را به خود دیده است. این شهر دارای تکنولوژی‌های پیشرفته‌ی آن زمان بوده است، برای مثال در زمینه‌ی انتقال آب، شهر گور یکی از مدرن‌ترین‌ها بوده که مردم تا سالیان سال از سیستم آبرسانی آن استفاده می‌کردند. در زمان بازسازی شهر گور به دستور عضد الدوله، این شهر گسترش یافت و قسمت‌های زیادی همچون بیمارستان و مسجد به آن اضافه گشت، اما اشیا و آثاری که در این منطقه پیدا شده بیشتر به دوره‌ی ساسانی تعلق دارد.

معماری شهر گور

شهر گور شهری با پلان دایره‌ای است که قطر آن حدودا 2 کیلومتر می‌باشد، در اطراف شهر 20 دیوار شعاعی وجود داشته که مرکز تمام آن‌ها یکی بوده است، این دیوارها به همراه 3 دیوار منحنی، شهر را به 61 قسمت تقسیم می‌کردند. برای حفاظت از شهر 2 حصار خشتی در اطراف آن ساخته بودند که خندقی به عرض 35 متر در میان آن‌ها قرار داشته است. مرکز دایره‌ی شهر، مرکز حکومت و محل سکونت حکمران بوده است، در ادامه درباریان و افراد مهم حکومتی زندگی می‌کردند و مردم عادی نیز در شعاعی دورتر از مرکز شهر سکوت داشتند. شهر گور 2 خیابان متقاطع داشته، در شرق این شهر باستانی، بقایایی از یک بنا به جا مانده که کارشناسان کاربری آن را استخر عنوان کرده‌اند، در جنوب شهر نیز بقایایی از یک دهکده‌ی باستانی به جا مانده است. مهم‌ترین بخش شهر گور که تا به امروز باقی مانده، برج بلندی به نام "منار میلو" است که دقیقا در مرکز شهر گور قرار دارد، این برج مربع شکل است و دارای اضلاعی به طول 20 و ارتفاع 80 متر بوده است، بنای باقی مانده از منار میلو امروزه اضلاعی 9 متری با 30 متر ارتفاع دارد. این بنا که از سنگ، آهک و گچ ساخته شده برای انجام آئین‌های مختلف و دیده بانی مورد استفاده قرار می‌گرفته و نماد قدرت حکمران بوده است. بنای به جا مانده‌ی دیگر در شهر گور، "عمارت تخت نشین" است، این بنا که در فاصله‌ی 100 متری جنوب شرقی منار میلو قرار دارد، در گذشته آتشکده بوده است، بخش‌هایی در شرق این بنا به دست آمده که دروازه و سنگفرش آتشکده بوده‌اند. شهر گور مجهز به رصدخانه‌ای بوده که از اولین رصدخانه‌های ایران به شمار می‌رود، این بنا ساختمانی دایره‌ای شکل با قطر 65/5 متر و از خشت و گل بوده است، بر روی دیواره‌های باقی مانده نشانه‌هایی از ابزارهای رصد ستارگان و سکوهای نموداری وجود دارد. بر روی دیواره‌ای در نزدیکی شهر گور، سنگ نگاره‌ای یافت شده که در آن تصویر یک شاهزاده‌ی مرد، 2 شاهزاده‌ی زن و یک نوجوان که بره‌ای را در آغوش گرفته دیده می‌شود، بررسی‌ها نشان می‌دهد این سنگ نگاره به زمان اردشیر پاپکان تعلق دارد، از سال‌های ابتدایی حکومت ساسانی، هیچ سنگ نگاره‌ی دیگری با این تصاویر وجود ندارد، به همین دلیل این سنگ نگاره از ارزش بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. شهر گور 4 دروازه داشته که در 4 جهت جغرافیایی شهر قرار گرفته‌اند، معماری این دروازه‌ها و سایر بناهای شهر، به سردرها و دروازه‌های تخت جمشید شبیه است و علاقه‌ی ساسانیان را به رنگ‌های مختلف نشان می‌دهد. شهر گور وسعت زیادی دارد و هنوز هم بسیاری از قسمت‌های آن ناشناخته باقی مانده‌اند.

بهترین زمان سفر به شهر گور

استان فارس در نیمه‌ی جنوبی ایران قرار دارد و مانند سایر استان‌های این منطقه، دارای آب و هوای گرم می‌باشد، به همین دلیل سفر به نقاط مختلف آن در 6 ماه دوم سال بهتر است. در مناطق اطراف شهر گور درخت بلند، جایی برای استراحت و سایه‌بانی برای فرار از آفتاب وجود ندارد، بنابراین باید زمانی به این منطقه سفر کنید که گرمای هوا آزار دهنده نباشد. بهترین زمان برای سفر به شهر گور فیروزآباد، از ابتدای زمستان تا اواسط بهار است، در این زمان هوا معتدل و دلپذیر است و سفر به این ناحیه بسیار جذاب خواهد بود. اما این زمان پیک مسافر است و بیشتر افرادی که می‌خواهند به بازدید از شهر گور بروند، همین بازه‌ی زمانی را انتخاب می‌کنند. اگر دوست دارید که در زمان خلوتی به شهر گور رفته و از تماشای زیبایی‌هایش لذت بیشتری ببرید، بهتر است در پاییز به این منطقه سفر کنید، در این زمان هوا تقریبا معتدل است و تعداد بازدید کنندگان زیاد نیست.

مسیر دسترسی به شهر گور

شهر گور در استان فارس و 5 کیلومتری غرب شهر فیروزآباد قرار دارد، فاصله‌ی فیروزآباد با شیراز حدود 100 کیلومتر است. برای رسیدن به شهر گور ابتدا باید به شهر فیروزآباد برویم، در این شهر خود را به بلوار پاسداران رسانده از طرف ضلع غربی میدان امام وارد جاده‌ی فیروزآباد فراشبند شوید. وقتی به بقعه‌ی امامزاده رسیدید ورودی شهر گور را خواهید دید.

آدرس: استان فارس، 5 کیلومتری غرب فیروزآباد، شهر گور

در این مقاله شهر باستانی گور را به شما معرفی کرده، در مورد تاریخچه، معماری و بخش‌های مختلف آن صحبت نمودیم و شرایط بازدید از آن را بیان کردیم. شهر گور به عنوان اولین شهر دایره‌ای ایران، یکی از جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی استان فارس است که بازدید از آن گردشگران را به دل تاریخ می‌برد، تاریخی که فراز و فرودهای زیادی داشته است ،  ممنون که تا انتهای مقاله همراه کایت بوده اید.