کاظمین و سامرا | معرفی + تصاویر + راهنمای زیارت و بازدید از شهر

کشور عراق، یکی از مهم‌ترین مناطق برای شیعیان جهان است که چندین امام در خاک آن مدفون هستند، این ائمه از اهمیت ویژه‌ای برای شیعیان برخوردار بوده و همه ساله میلیون‌ها مسلمان، به منظور زیارت حرم این امامان بزرگوار، کشور عراق را برای سفر انتخاب می‌کنند. در این مقاله قصد داریم در مورد دو مکان بسیار مقدس در عراق یعنی شهرهای کاظمین و سامرا صحبت کنیم و نکات مربوط به سفر به آن‌ها را برای شما بازگو نماییم. پس اگر به زودی مسافر کربلا هستید یا به نقاط مهم مذهبی جهان علاقه دارید، ما را تا پایان این مقاله همراهی کنید.

همچنین می‌توانید برای مشاهده اطلاعات و قیمت تورهای زیارتی کشور عراق، وارد صفحه "کربلا" شوید.

کاظمین

کاظمین نام محله‌ای در حاشیه‌ی غربی رود دجله و در شمال شهر بغداد پایتخت عراق است، این منطقه از جمله مناطق مهم شیعیان به شمار می‌رود زیرا دو تن از امامان شیعه در آن مدفون هستند. علاوه بر این نزدیکی به پایتخت، قرار گرفتن در کنار رود دجله و برخورداری از زمین‌های حاصلخیز، سبب شده که کاظمین از نقاط پیشرفته‌ و با اهمیت عراق به شمار رود.

حرم کاظمین

حرم کاظمین محل دفن 2 تن از امامان بزرگوار شیعیان است، حضرت امام موسی کاظم (ع) امام هفتم و حضرت امام جواد (ع) امام نهم شیعیان، این مکان یکی از اماکن مذهبی مهم جهان تشیع است که سالانه میلیون‌ها نفر آن را زیارت می‌کنند. در این مکان به جز این دو امام، افراد مهم دیگری در طول سالیان دراز دفن شده‌اند که بر اهمیتش افزوده است. مساحت حرم کاظمین 14514 متر مربع است که با ساختمان‌هایی که به آن اضافه شده به حدود 26 هزار متر مربع می‌رسد.

دلیل نام‌گذاری کاظمین

کاظمین از دیرباز مورد توجه پادشاهان مختلف بوده است، آن‌ها در این مکان تفریح‌گاه و برای مردگان خود قبرستانی به نام مقابر قریش بنا کرده بودند، هنگامی که امام کاظم به شهادت رسید، پیکر ایشان را در مقابر قریش دفن کردند، چند سال بعد، با شهادت امام جواد پیکر ایشان نیز در این قبرستان دفن شد و نام آن بخاطر این دو امام به کاظمین یا جوادین تغییر کرد.

تاریخچه‌ی حرم کاظمین

همانطور که گفته شد پیکر امام هفتم و نهم در قبرستان مقابر قریش دفن شد، طبق اسناد موجود، اولین بارگاه در زمان مامون عباسی برای این حرم و به شکل اتاقی با یک گنبد ساخته شد. پس از آن در دوره‌ی آل بویه این مکان بازسازی شده و قسمت‌های جدیدی به آن اضافه گشت. اولین بارگاه باشکوه در سال 336 هجری قمری و به دستور معز الدوله‌ی دیلمی بر روی قبر این دو بزرگوار بنا شد، او برای حرم گنبد و ضریحی از جنس چوب ساروج ساخت. بعد از آن بارها حرم به دلایل مختلف از جمله سیل، جنگ و آتش سوزی، دچار آسیب شد و بارها به دستور افراد مختلف مانند عضد الدوله‌ی دیلمی، مجد الملک ابوالفضل براوستانی، سلطان اویس جلایری و... مورد مرمت قرار گرفت. بنای امروزی پس از سقوط حکومت بعث و به دست ستاد بازسازی عتبات عالیات ساخته و به بخش‌های مختلف و مناسبی مجهز گشت.

قسمت‌های مختلف حرم کاظمین

حرم کاظمین از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:

• درب‌های ورود و خروج: حرم کاظمین 10 درب برای ورود و خروج دارد، در بالای این درب‌ها آیاتی از قرآن و اشعاری در حمد و ستایش خداوند و توصیف ائمه به چشم می‌خورد. این درب‌ها عبارتند از: باب القریش، باب الجواهریه، باب صاحب الزمان، باب صافی، باب المغفره، باب الرحمه، باب الرجا، باب الفرهادیه، باب القبله و باب المراد.

• صحن اصلی: حرم کاظمین یک صحن اصلی دارد که در میان صحن‌های عتبات جزء بزرگ‌ترین‌هاست، این صحن مستطیلی به طول 370 و عرض 350 متر است که از 3 طرف بسته شده و تنها از ضلع شمالی به مسجد جامع صفوی راه دارد.

• رواق‌ها: تعداد رواق‌های حرم کاظمین 4 عدد است، دیوار این رواق‌ها تا نیمه با سنگ مرمر پوشانده و بقیه‌ی آن آینه کاری شده است. رواق شمالی که از جنوب به ضریح و از شمال به مسجد صفوی راه دارد، رواق جنوبی که از شمال به ضریح و از جنوب به باب القبله می‌رسد، رواق غربی که در شرق ضریح قرار دارد و بخاطر دفن شدن خواجه نصیر الدین طوسی در آن به رواق خواجه نصیر نیز مشهور است و رواق شرقی که در غرب ضریح واقع شده است.

• ضریح: ضریحی که امروزه در حرم کاظمین وجود دارد، به وسیله‌ بانو سلطان بیگم دختر مشیر الملک شیرازی به آستان اهدا شده است، طول این ضریح 7 متر، عرض آن 5 متر و ارتفاعش 5.3 متر است و در ساخت آن از 250 هزار مثقال نقره استفاده شده است.

• صندوق روی قبور: در سال 926 هجری قمری شاه اسماعیل صفوی 2 صندوق برای قبور حرم کاظمین به این آستان اهدا نمود، صندوق روی مزار امام کاظم (ع) از چوب مرغوب ساخته شده و روی آن تزئیناتی با نقره، تکه‌هایی از چوب و کتیبه‌هایی دارد که بر روی آن آیات قرآن نوشته شده است. صندوق امام جواد (ع) از صندوق دیگر بزرگ‌تر و زیباتر است و تزئینات چوبی و نقره‌ایِ روی آن نیز بیشتر می‌باشد.
  
  
• مناره‌ها: حرم کاظمین 4 مناره دارد که در 4 گوشه‌ی حرم قرار دارند و ارتفاع آن‌ها 5 متر است.

• گنبد: حرم کاظمین 2 گنبد دارد که یکی در زمان ایلخانیان و دیگری در زمان آل بویه ساخته شده است، شاه اسماعیل این گنبدها را ابتدا کاشی کاری و سپس طلا کاری کرد و در نهایت آغا محمد خان قاجار آن‌ها را به طور کامل با طلا پوشاند. ارتفاع گنبدها از پایین تا نوک گنبد 29 متر می‌باشد و داخل آن‌ها با آینه کاری و تذهیب، تزئین شده است.

افراد سرشناس مدفون در حرم کاظمین

در حرم کاظمین افراد مشهور بسیاری دفن شده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به خواجه نصیر الدین طوسی، فرهاد میرزا عموی ناصر الدین شاه، شیخ مفید، معز الدوله‌ی دیلمی، عبدالله و عون از فرزندان حضرت علی، سید رضی، ابن قولویه و بسیاری افراد سرشناس دیگر اشاره کرد.

اماکن نزدیک به حرم کاظمین

از اماکن مهم نزدیک به حرم کاظمین می‌توان مسجد جامع زیبای صفوی که به دستور شاه اسماعیل ساخته شده، مسجد العتیقه یا المنطقه، مسجد براثا که محل نماز خواندن حضرت علی (ع) پس از جنگ نهروان بوده و... را نام برد.

شهر سامرا

سامرا یکی از شهرهای مهم عراق است که در شمال بغداد و در قسمت شرقی رودخانه‌ی دجله واقع شده، این شهر مرکز استان صلاح الدین است و با بغداد 124 کیلومتر فاصله دارد. سامرا به دستور معتصم بالله خلیفه‌ی عباسی بنا شد، پس از اتمام ساخت شهر، پایتخت از بغداد به سامرا منتقل شده و تا مدت‌ها این شهر پایتخت عراق و یکی از مهم‌‌ترین نقاطِ آن بود، تا زمانی که این شهر پایتخت بود شکوه و عظمت فراوانی داشت، اما وقتی پایتختِ خلافت از سامرا به بغداد منتقل شد، این شهر نیز کم کم شکوهِ خود را از دست داد، وجود حرم دو امام شیعه یعنی امام هادی (ع) و امام حسن عسگری (ع) از دلایل دیگر اهمیت سامرا به شمار می‌رود.

حرم سامرا

حرم سامرا محل دفن 2 تن از امامان بزرگوار یعنی امام هادی (ع) امام دهم شیعیان و امام حسن عسکری (ع) امام یازدهم شیعیان می‌باشد، این حرم یکی از زیباترین و مهم‌ترین حرم‌ها در بین عتبات است و از نظر زیبایی و معماری جایگاه ویژه‌ای دارد. در داخل ضریحِ حرم سامرا علاوه بر این 2 امام، نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری (مادر امام زمان (عج)) و حکیمه خاتون دختر امام جواد نیز مدفون هستند. حرم سامرا در چند سال گذشته 2 بار مورد حمله‌ی تروریستی قرار گرفته که در اثر این حملات، بخش‌های زیادی از حرم از بین رفته ولی دوباره بازسازی شده است.

تاریخچه‌ی حرم سامرا

زمانی که امام هادی به شهادت رسید، پیکر ایشان را در منزل شخصی‌اشان دفن کردند، با شهادت امام حسن عسکری ایشان نیز در همان منزل دفن شده و این مکان به زیارت‌گاهی برای شیعیان تبدیل شد. اما از آنجا که این دو امام در منطقه‌ی سامرا در حصر بودند، شیعیان نمی‌توانستند به راحتی به زیارت قبورشان بروند، در نتیجه پنجره‌ی کوچکی در قسمتی از منزل قرار داده شده بود که شیعیان تا سال 328 هجری قمری به طور پنهانی به سامرا آمده و از آن پنجره این دو مزار را زیارت می‌کردند. اولین فردی که به ساختن بقعه برای این دو امام همت گماشت، ناصر الدوله حمدانی از حاکمان آل حمدان بود که خانه را تعمیر و برای مزار قبه‌ای بنا کرد. افراد بسیار دیگری طی سالیان متمادی به مرمت، بازسازی یا توسعه‌ی حرم سامرا پرداختند که از میان آن‌ها می‌توان به معز الدوله‌ی دیلمی، عضد الدوله‌ی دیلمی، ارسلان بساسیری، سلطان حسن جلایری، شاه سلطان حسین صفوی، احمد و حسنقلی خان دنبلی، ناصر الدین شاه قاجار، میرزای شیرازی و آیت الله بروجردی اشاره کرد. هر کدام از این افراد به گونه‌ای حرم را بازسازی کردند، اما حرم سامرا پس از حملات تروریستی و آسیب رسیدن به حرم، به وسیله‌ی ستاد بازسازی عتبات عالیات به شکل امروزی در آمده است.

دلیل نامگذاری حرم سامرا

نام شهر سامرا از عناوین مختلفی مانند کلمه‌ی سام راه به معنی محل رفت و آمد سام ابن نوح سازنده‌ی آن، از ساء مره به معنی محل حساب و بخاطر پرداخت مالیات به ایران، از سُر مَن رَای به معنی شاد شود هرکس که آن را دید و... گرفته شده است. اما دلیل نامگذاری حرم سامرا به حرمین عسکریین وجود مزار دو امام شیعه یعنی امام هادی و امام حسن عسکری است.

قسمت‌های مختلف حرم سامرا

همانطور که گفته شد حرم سامرا یکی از زیباترین حرم‌هاست و از معماری بسیار چشم نوازی برخوردار است، این حرم از قسمت‌های متنوع و گوناگونی تشکیل شده که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

• درب‌های ورود و خروج: حرم سامرا دارای 4 دروازه‌ی اصلی است که با نام‌های مختلف از جمله باب الفرج، باب القبله و... خوانده می‌شوند.

• صحن: حرم سامرا 3 صحن دارد، یکی صحن الغیبه با 64 متر طول و 61.5 متر عرض، یکی صحن مصلی به طول 50 و عرض 40 متر و دیگری صحن امامین که 78 متر طول دارد و 77 متر عرض.

• رواق‌ها: سقف و دیوارهای رواق‌های حرم سامرا دارای آینه کاری‌های بسیار زیبایی است، این رواق‌ها از طریق چند در که از جنس طلا و نقره هستند به روضه‌ای که محل قرار گرفتن ضریح است راه دارند.

• گنبد: گنبد حرم سامرا بزرگ‌ترین گنبدِ حرم‌های عتبات است، این گنبد هزار و 200 متر مربع مساحت دارد و با بیش از 23 هزار خشت طلا پوشانده شده است.

• گلدسته‌ها: تعداد گلدسته‌های حرم سامرا 2 عدد است که قسمت‌های بالایی آن‌ها با طلا تزئین شده است.

• ضریح: ضریح حرم سامرا از چوب ساج و فلز ساخته شده است، هنرمندان اصفهانی در ساخت این ضریح زیبا از 11 هزار کیلو چوب ساج، 70 کیلو طلا و 4500 کیلو نقره استفاده کرده‌اند.

• سرداب غیبت: سرداب غیبت قسمتی از زیر زمین حرم سامراست که محلی بوده که غیبت امام زمان از آنجا آغاز شده، این مکان دارای یک پنجره‌ی چوبی است که زائران به آنجا رفته و برای ظهور صاحب الزمان دعا می‌کنند.

افراد سرشناس مدفون در حرم سامرا

علاوه بر 2 امام بزرگوار، نرجس خاتون، حکیمه خاتون، حدیث یا سوسن (همسر امام هادی و مادر امام حسن عسکری) و سمانه‌ی مغربیه (همسر امام جواد و مادر امام هادی) که در داخل ضریح مدفون هستند، افراد مشهور دیگری نیز در سامرا دفن شده‌اند که از جمله‌ی آن‌‌ها می‌توان به آقا رضا همدانی، جعفر کذاب، احمد خان و حسنقلی خان دنبلی، ابو هاشم جعفری و... اشاره کرد.

در این مقاله شما را با شهرهای کاظمین و سامرا و حرم‌های موجود در این دو شهر آشنا کردیم و در مورد این مکان‌ها و امامانی که در آن‌ها مدفون هستند، صحبت نمودیم، در صورتی که تمایل داشتید به یکی از این دو منطقه سفر کرده و لذت زیارت حرم ائمه را بچشید، می‌توانید به قسمت کاظمین یا سامرا در سایت ما سر بزنید و از تورهای متنوعِ عراقِ کایت استفاده کنید.