حرم حضرت علی (ع) | تصاویر + راهنمای زیارت حرم امیر المومنین در نجف اشرف

کشور عراق از جمله کشورهای مسلمان دنیاست که در آن چندین مکان زیارتیِ مهمِ شیعیان وجود دارد، اماکنی همچون حرم امام حسین (ع) و حضرت عباس در کربلا، حرم امام هادی (ع) و امام حسن عسگری (ع) در سامرا، حرم امام جواد (ع) و امام موسی کاظم (ع) در کاظمین و...، اما شاید باشکوه‌ترین مکان زیارتیِ عراق، حرم امیر المومنین در نجف اشرف باشد، زیرا ایشان امام اول شیعیان هستند و در باورهای دینی مسلمانان از جایگاه بسیار رفیعی برخوردارند. در این مقاله قصد داریم در مورد حرم حضرت علی (ع) در شهر نجف، قسمت‌های مختلفِ آن و چگونگی زیارت این امام بزرگوار صحبت کنیم، پس اگر شیفته‌ی اهل بیت هستید یا قرار است به زودی برای زیارت به کشور عراق سفر کنید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی در این زمینه به دست آورید.

حرم حضرت علی (ع)

حضرت علی (ع) پسر عموی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان است که پیکر او پس از اینکه در 19 رمضان به دست ابن ملجم مضروب شد و در 21 همان ماه به شهادت رسید، به صورت مخفیانه در مکانی که به پشت کوفه معروف بود دفن شد، این مکان امروزه حرم حضرت علی در شهر نجف و یکی از زیارت‌گاه‌های مهم شیعیانی است که به عشق زیارت ایشان از گوشه و کنار جهان به عراق سفر می‌کنند.

مخفی بودن مدفن و چگونگی آشکار شدن حرم حضرت علی(ع)

پس از اینکه حضرت علی (ع) به شهادت رسید، به وصیت خود ایشان در جایی نامعلوم دفن شد تا مزار او از گزند دشمنانی همچون خوارج در امان باشد، تنها فرزندان و تعدادی از شیعیان امین، از محل قبر حضرت علی باخبر بودند. پس از سقوط امویان و در زمانی که اوضاع کمی آرام‌تر شده بود، محل دفن حضرت به وسیله‌ی امام صادق (ع) آشکار و برای زیارت عموم شیعیان آماده شد. البته برخی روایات، هارون الرشید را فردی می‌دانند که محل دفن حضرت علی را پیدا و آشکار کرد.

تاریخچه‌ی حرم حضرت علی (ع)

طبق روایتی، اولین بارگاه را هارون الرشید برای مزار امیر المومنین ساخت، این بنا از یک ساختمان با 4 درب، گنبدی از گُل‌های سرخ، ضریحی از سنگ مرمر سفید و پرچم سبزی در بالای گنبد تشکیل شده بود، اما عده‌ای نیز بر این باورند که اولین بنای حرم حضرت علی را امام صادق ساخته است. پس از آن در زمان‌های مختلف و توسط افراد مختلف مانند حسن ابن زید، داود عباسی، محمد ابن زید داعی و...، تغییراتی در ظاهر این مکان داده شد اما بنای بزرگ و باشکوه اولین بار در سال 369 هجری قمری به دستور عضد الدوله‌ی دیلمی ساخته شد، این بنا در سال 400 هجری قمری به دلیل آتش سوزی تا حد زیادی از بین رفت ولی در دوره‌ی ایلخانی دوباره مورد بازسازی قرار گرفت. پس از آن شاه صفی در سال 1042 هجری قمری دستور ساخت بنایی بسیار زیبا با معماری فوق العاده را داد، در زمان نادر شاه افشار نیز تزئینات فراوانی به آن بنا اضافه شد، تزئیناتی شامل طلا کاری گنبد، تذهیب حرم و... . به اعتقاد برخی بنایی که امروزه با عنوان حرم حضرت علی شناخته می‌شود که شامل قسمت‌های مختلف با معماری دیدنی می‌باشد، همان بنای ساخته شده به وسلیه‌ی شاه صفی است که طی سالیان متمادی به وسعت و تزئیناتش افزوده شده و به شکل امروزی رسیده است.

فضیلت زیارت حضرت علی(ع)

زیارت مزار حضرت علی (ع) ثواب بسیار زیادی دارد، در این باره احادیث و روایات فراوانی از ائمه و افراد معتبر منقول است که درادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• پیامبر اسلام در حدیثی خطاب به امام حسن می‌فرمایند: هر کس من یا پدرت را پس از مرگ یا در زنده بودن زیارت کند، بر عهده‌ی من است که از او در قیامت شفاعت کرده و او را از مجازات گناهانش حفظ کنم.
• امام صادق (ع) به یکی از یارانش که همراه او به زیارت حضرت علی آمده بود می‌فرمایند: هنگامی که به حرم وارد شدی کوتاه قدم بردار، زیرا برای هر قدم تو صد هزار حسنه نوشته و صد هزار کار بدت پاک می‌شود.
• امام صادق (ع) در جای دیگری می‌فرمایند: برای هر قدم فردی که به زیارت امیر المومنین می‌رود، یک حج و یک عمره‌ی مقبول می‌نویسند، آتش جهنم این قدم‌ها را لمس نمی‌کند.
• بنا بر برخی روایات، زیارت کردن حرم حضرت علی باعث می‌شود که درهای آسمان به روی انسان‌ها باز شده، ناراحتی و غم‌هایشان از بین رفته و حاجاتشان برآورده شود.

در این رابطه احادیث و روایات فراوانی نقل شده که امکان ذکر تمام آن‌ها وجود ندارد، ولی از همه‌ی آن روایات این نکته برداشت می‌شود که زیارت حضرت امیر بسیار مهم، ارزشمند و پرفیض است و هر کس که به این زیارت نائل شود، به خواسته‌های قلبی‌اش خواهد رسید.

بخش‌های مختلف حرم حضرت علی (ع)

حرم حضرت علی (ع) از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:

• درب‌های ورود و خروج: حرم حضرت علی (ع) 4 درب اصلی دارد که عبارتند از: باب الطوسی که درب سمت شمال حرم است و بخاطر نزدیک بودن به قبر و مسجد شیخ طوسی به این نام معروف شده است. درب جنوبی باب القبله است که بخاطر قرار گرفتن در جهت قبله این نام را برای آن انتخاب کرده‌اند. در سمت شرق حرم باب الکبیر یا باب الساعه قرار دارد که روبروی بازار واقع شده است. درب آخر نیز باب الفرج است که روبروی مقام حضرت مهدی قرار گرفته و بخاطر سلطان عبد العزیز عثمانی به آن درب سلطانی نیز می‌گویند.

• صحن: صحن اصلی حرم حضرت علی (ع) یک زمین 4 گوش است که 2 طبقه دارد، در طبقه‌ی اول 54 ایوان کاشی کاری شده و مشرف به صحن وجود دارد و در طبقه‌ی دوم 78 حجره به چشم می‌خورد. در گذشته در صحن اصلی حرم مراسم‌های مهم مانند نماز عید فطر و نماز جمعه برگزار می‌شده و حجره‌های طبقه‌ی دوم محل تحصیل طلاب شیعه بوده است.

• ایوان‌ها: صحن اصلی حرم 5 ایوان دارد:

1. ایوان طلا: ایوان طلا روبروی درب شرقی و کمی جلوتر از رواق شرقی قرار دارد، این ایوان حدود یک متر از سطح زمین بلندتر است، در دو طرف آن 2 مناره قرار گرفته، کاملا طلا کاری شده است و در قسمت‌هایی از آن سخنان حضرت علی یا شعرهایی در مدح و ستایش ایشان به زبان‌های فارسی و عربی دیده می‌شود.
2. ایوان شمالی: ایوان شمالی در غرب دیوار شمالی صحن و مشرف به صحن اصلی واقع شده است.
3. ایوان جنوبی: ایوان جنوبی یا ایوان الکبیر یکی از ایوان‌های مهم حرم است که محل دفن بزرگان علم و دانش می‌باشد.
4. ایوان العلما: این ایوان روبروی باب الطوسی واقع شده و علمای پر آوازه‌ای در آن مدفون هستند.
5. ایوان ناودان طلا (ایوان میزان الذهب): در رواق جنوبی و در مقابل باب القبله ایوانی قرار دارد که بخاطر آبراهی طلایی در وسط طاق آن، به ایوان ناودان طلا مشهور است، از این آبراه برای توزیع آب باران استفاده می‌شود.

• گنبد: گنبد حرم حضرت علی تا قبل از نادر شاه از جنس کاشی‌های سفالی بود، ولی به دستور او این گنبد با ورق‌های طلا پوشانده شد، گنبد از داخل دایره‌ای به قطر 13 و نیم متر است ولی از بیرون پیازی شکل دیده می‌شود. این گنبد دارای 12 دریچه با طول 4 و عرض 2.1 متر برای عبور نور و هواست و در ساقه‌ی آن آیاتی از سوره‌های فجر و نبا به خط ثلث نوشته شده است.

• رواق روضه: رواق روضه 4 طرف روضه‌ و ضریح حضرت امیر را فرا گفته و دارای 5 در است، طول دیوارهای این رواق 31 و ارتفاعش 17 متر می‌باشد.

• ضریح مقدس: ضریح حرم حضرت علی (ع)، مستطیلی به ابعاد 5.1*6.35 متر است که از حدود 10 هزار و پانصد مثقال طلا و 2 میلیون مثقال نقره ساخته شده است، این ضریح به دستور رهبر فرقه‌ی اسماعیلیه یعنی سیف الدین و به دست هنرمندان هندی شکل گرفته و ساخت آن حدود 5 سال به طول انجامیده است. دو ضلع شمالی و جنوبی ضریح 5 پنجره و دو ضلع شرقی و غربی 4 پنجره دارند، یکی از پنجره‌های جنوبی دری است که برای ورود به داخل ضریح از آن استفاده می‌شود.

• صندوق روی مزار: صندوقی از جنس ساجی که خاتم کاری شده بر روی قبر قرار دارد، این صندوق در زمان صفویان و از طرف شاه اسماعیل صفوی به حرم امیر المومنین اهدا شد. ابعاد صندوق عبارتند از 1.83* 4.83*3.03، بر دیواره‌های صندوق آیاتی از سوره‌های دهر و انسان و همچنین بخش‌هایی از جوشن کبیر نوشته شده است. هنگامی که ارتش بعث به نجف حمله کرد، با ورود به حرم حضرت علی به ضریح و صندوق آسیب‌هایی وارد شد که با وجود بِه سازی‌هایی که در این مدت انجام شده هنوز آثار برخی از این خرابی‌ها دیده می‌شود.

• حسینیه‌ی صحن: حسینیه‌ی صحن در واقع قسمتی برای استراحت زائران است که در بخش شمالی صحن قرار گرفته و درِ آن از زاویه‌ی شمال شرقی ایوان سوم باز می‌شود. این حسینیه دارای وضو خانه است و به همت سید محسن زینی از خیرین نجف و زیر نظر آیت الله سیستانی ساخته شده است.

• مسجد الرأس: مسجد الرأس، مسجدی در قسمت غربی صحن است که در دوره‌ی ایلخانی ساخته شده و به رواق متصل است. 2 روایت برای نام این مسجد بیان شده، یکی اینکه طبق روایتی از امام صادق سر امام حسین در این مکان قرار دارد و دیگری بخاطر موقعیت این مسجد است که در برابر سر حضرت علی واقع شده است.
• حوزه‌ علمیه: تعداد 78 حجره در طبقه‌ی دوم صحن اصلی وجود دارد که در گذشته محل تحصیل و زندگی طلبه‌های علوم دینی بوده است، جلوی هر حجره ایوانی مشرف به صحن و در پشت آن راهرویی به سمت پله‌ها وجود دارد. این حجره‌ها از زمان بعث که طلبه‌ها مجبور شدند آن‌ها را خالی کنند، همنیطور خالی مانده است و استفاده‌ی خاصی از آن‌ها نمی‌شود.

افراد سرشناس مدفون در حرم حضرت علی (ع)

در حرم حضرت علی (ع) افراد مشهور و بزرگان بسیاری مدفون هستند، از میان این افراد می‌توان به آدم پیامبر، نوح نبی، شیخ عباس قمی، محمد جواد مغنیه، حسین محدث نوری، میرزا حسن یزدی، سید ابوالقاسم خویی، شیخ مشکور حولاوی، سید علی حائری، سید عبدالله بهبهانی، ضیاء الدین عراقی، شیخ عبد الحسین بغدادی، محمد جواد طباطبایی تبریزی و بسیاری افراد مهم دیگر اشاره کرد.

اماکن نزدیک به حرم حضرت علی (ع)

در اطراف حرم بناهای مهم بسیاری وجود داشته که امروزه تعدادی از آنها بخاطر توسعه‌ی حرم و خیابان‌های اطراف آن از بین رفته و تعدادی دیگر هنوز پابرجا هستند، برخی از این بناها عبارتند از: تکیه‌ی فرقه‌ی بکتاشیه، حسینیه‌ی آل زینی، کتابخانه‌ی الروضه، مسجد الخضرا، مسجد عمران ابن شاهین و... .

در این مقاله حرم حضرت علی، قسمت‌های مختلف آن و هر آنچه به آن مربوط می‌شود را به شما معرفی کرده و توضیحاتی در موردش ارائه نمودیم، اگر قصد دارید برای زیارت به عراق سفر کرده و در نجف از این مکان زیبا و تماشایی دیدن کنید، می‌توانید به قسمت نجف در سایت ما سر بزنید.